Historia Tomaszowa
- Odsłony: 24733
220 lat Tomaszowa Mazowieckiego!
Tomaszów Mazowiecki powstaje początkowo jako osada, w wyniku odkrycia rud żelaza. Podskarbi Tomasz Ostrowski (1735-1817) w roku 1788 sprowadza pierwszych osadników w rejon Tomaszowa, odkryta ruda początkowo wydobywana była niedaleko wsi Niebrów. Wydobytą rudę transportowano do Tomaszowa, gdzie dalej ulegała obróbce w tzw. wielkim piecu, który miał się znajdować w pobliżu dzisiejszej ul. Św. Antoniego1/3 i ul. Warszawskiej 4. Dużą role w wytopie wspomnianych rud żelaza odegrała rzeka Wolbórka, gdzie jej nurt był wykorzystywany jako siła napędowa urządzeń kuźniczych i wielkopiecowych. Początkowo powstała osada nazwana została Kuźnicze Tomaszowskie, zamieszkiwana ona była przez osadników, sprowadzonych ze Śląska i Zagłębia Staropolskiego, wśród osadników znaleźli się kowale i odlewnicy. Ich liczba początkowo sięgała od około 30 do 70 osób. Dalszy rozwój osady nastąpił, po tym, gdy włości znajdujące się w Ujeździe przejął syn Tomasza Ostrowskiego, Antoni Ostrowski.
Dzięki ogromnemu zaangażowaniu Antoniego Ostrowskiego, osada mogła się rozwijać, a dla upamiętnienia swego ojca powyższa osada została nazwana Tomaszów.
W kolejnych latach (1822-1823), w rejon Tomaszowa Antoni Ostrowski sprowadza pierwszych tkaczy, sprowadzonych ze Śląska. W 1824 roku osada Tomaszów uzyskuje prawa osady fabryczno-handlowej, w wyniku tego powstają pierwsze urzędy i instytucje, takie jak: Urząd Wójta, Urząd Konsumpcyjny, Urząd Stanu Cywilnego, pierwsza szkoła.
Mimo burzliwych lat (wojny napoleońskie, powstanie listopadowe), osada rozrastała się w szybkim tempie, a w rejon Tomaszowa napływały coraz większe grupy osadników z Polski, a nawet z Niemiec.
Rok 1830 był datą przełomową dla samej osady, gdyż 6 lipca tego samego roku zostają nadane prawa miejskie osadzie i od tego momentu pełna nazwa miasta brzmi Tomaszów Mazowiecki, drugi człon nazwy miasta pochodzi od dzielnicy historycznej Mazowsze, w której to leżał właśnie Tomaszów. Wypadki, jakie przyniosło Powstanie Listopadowe, były także tragiczne dla samego nowo powstałego miasta. Dobrze zapowiadający się rozwój miasta został zatrzymany na kilka lat.
W roku 1838 do Tomaszowa Mazowieckiego zostaje sprowadzona maszyna parowa, kolejne dwie zostają sprowadzone 20 lat później, podłączenie linii kolejowej w roku1885 powoduje, że Tomaszów zaczyna wyrastać na jeden z najważniejszych ośrodków przemysłu włókienniczego w łódzkim okręgu przemysłowym.
Kolejny momentem, krytycznym dla miasta był wybuch pierwszej wojny światowej. W przeddzień wybuchu wojny miasto liczyło około 40 tyś. mieszkańców, którzy pracowali w 75 fabrykach znajdujących się w mieście i okolicach. Sama wojna przyniosła ogromne straty w ludności, a fabryki i urządzenia znajdujące się w nich, zostały zniszczone przez Niemców.
Rok 1918 przyniósł niepodległość, miasto mogło podnieść się ze zniszczeń i od nowa mógł rozwijać się przemysł włókienniczy i chemiczny.
W okresie międzywojennym miasto liczyło już około 126 fabryk oraz 3 fabryki dywanów, które produkowały 70 % produkcji krajowej, w fabrykach pracowało ponad 12 tys robotników. Poza tym w Tomaszowie dobrze rozwinięty był przemysł drzewny i metalowy.
Do roku 1939 Tomaszów liczył około 45 tyś mieszkańców.
Lata 1939-1945 to najtragiczniejsze w skutkach chwile dla całej Polski, sam Tomaszów podobnie jak wiele innych miast zostaje zniszczony i ograbiony.
Lata powojenne to okres odbudowy i rozwoju miasta, powstają nowe osiedla wielorodzinne między innymi osiedle Wyzwolenia, Niebrów a także osiedla domków jednnorodzinych (ul.Piękna, Zielona, Kanonierów, Wierzbowa), w tym też okresie powstaje wiele nowych zakładów przemysłowych.
W czasach obecnych Tomaszów Mazowiecki zajmuje około 41 km kwadratowych i liczy sobie ponad 66 tyś. mieszkańców. Na terenie miasta i okolicach istnieje wiele ciekawych miejsc, są to m.in. Rezerwat Niebieskie Źródła oraz Skansen Rzeki Pilicy.
Inne ciekawe miejsca to Pałac Ostrowskich wybudowany w 1812 roku w stylu klasycystycznym, obecnie znajduje się tam muzeum miejskie, ewangelicki kościół Św. Trójcy najstarszy murowany kościół w Tomaszowie wybudowany w latach1824-1839, znajdujący się obecnie przy placu Kościuszki 21 oraz najstarszy Kościół katolicki Św. Antoniego wybudowany w 1862-1864 w stylu neorenesansowym.
opracował: Robert Kołczyński.
